W ostatnich latach w dyskursie publicznym coraz częściej pojawiają się hasła nawołujące do tolerancji dla różnych środowisk. Postulaty LGBT+ zaczęły przenikać z dyskusji politycznych i aktywistycznych do sfery prywatnej, a w historii literatury i teatru można odnaleźć niejeden przykład poruszania tematów bieżących spraw w powieściach i sztukach teatralnych. Jak to wygląda w przypadku społeczności LGBT+? Okazuje się, że podobnie. Sprawdźmy, jakie wątki pojawiają się najczęściej!
Krótka historia teatru LGBT. Kabuki i awangarda
Choć teatr queerowy, czy teatr LGBT+, nie ma jeszcze w pełni ukonstytuowanej pozycji na polskich scenach, to jednak od kilku lat można zaobserwować znaczący wzrost ilości produkcji teatralnych poruszających tę tematykę. Widzowie i widzki chętnie wybierają spektakle poruszające tematy tolerancji, równości, ale i ciemnych stron życia osób LGBT+ w Polsce.
Trzeba przyznać, że w repertuarach pojawia się coraz więcej tego typu propozycji, więc jest z czego wybierać! A teraz zapraszamy na krótki przegląd polskich spektakli teatru LGBT.
Aby uczciwie opowiedzieć historię polskich spektakli, warto przyjrzeć się temu, jak rozwijała się tematyka queerowa w teatrze. Pierwszych wątków LGBT w zasadzie można szukać już w japońskim teatrze kabuki – formie, która od początku pozwalała sobie na brak powściągliwości i łamanie tabu. Charakterystyczne dla takich spektakli były ekscentryczny wygląd i zachowanie oraz wszechobecny nonkonformizm. Twórcy kabuki nierzadko sięgali po nieoczywiste tematy, takie jak seksualność, czy zagadnienia związane z tożsamością płciową. Dlatego też często przedstawienia te spotykały się z krytyką ze strony „wyższych sfer”.
Kolejnym znaczącym przykładem mogą być spektakle z nurtu awangardy, np. fumisterie, w których nie uznawano tabu, podkreślano aspekt seksualny życia człowieka i próbowano uwolnić bohaterów od więzów życia doczesnego. Jeśli mowa o awangardzie, to warto także poruszyć kwestię przedstawień i kabaretów z okresu międzywojennego. Chociaż pozornie może się wydawać, że próżno szukać tam wątków LGBT, to niektórzy badacze wskazują na ich występowanie, podając jako przykłady m.in. występy, w których mężczyźni wcielali się w kobiety. Z pewnością spektakle i kabarety tworzone między wojnami światowymi były odważniejsze niż te wcześniejsze, ponieważ poruszały wiele wątków dotychczas pomijanych.
Teatr LGBT w XXI wieku
W dzisiejszych czasach twórcom teatru łatwiej jest poruszać się w queerowym kręgu tematycznym. Nie boją się już w takim stopniu ostracyzmu związanego z łamaniem tabu czy zahaczaniem o kwestie seksualności człowieka. Obecnie są to tematy naturalne – takie, które płynnie przenikają między światem polityki, życiem codziennym a sztuką.
Przykładów spektakli teatru LGBT jest wiele – wymienić tu można „Anioły w Ameryce” Warlikowskiego, „Berka” Rozhina, „Lubiewo” Siekluckiego czy produkcje Demirskiego lub Strzępki. Bez wątpienia warte uwagi są spektakle Teatru BARAKAH, jak choćby „Nowa Rewia - »Come back«” w reżyserii Any Nowickiej. Warto zauważyć, że ta instytucja organizowała również debaty w ramach cyklu „UWAGA! Strefa LGBT”. Jak przekonują artyści i artystki z Teatru BARAKAH: „empatia jest silniejsza niż homofobia”.
Ciekawym jest również fakt, że w Krakowie od kilkunastu lat funkcjonuje teatr, który często porusza wątki LGBT, tematykę tolerancji czy molestowania seksualnego i przewinień władzy oraz kościoła wobec mniejszości. Mowa oczywiście o Teatrze Nowym w Krakowie, którego dyrektorem jest Piotr Sieklucki, a mecenasem Janusz Marchwiński.
Nie można nie wspomnieć o stosunkowo nowej produkcji, jaką jest „Spartakus. Miłość w czasach zarazy” Teatru Współczesnego w Szczecinie. Przedstawienie powstało na bazie reportaży Janusza Schwertnera na temat polskiej młodzieży LGBT oraz materiałów dokumentalnych. Spektakl jest gorzkim podsumowaniem rzeczywistości osób LGBT+ w Polsce, ich zmagań z hejtem, szykanowaniem, odosobnieniem, a w ich następstwie także z myślami samobójczymi. Dyrektor artystyczny Teatru Współczesnego – Jakub Skrzywanek podkreślał: „W publicznym teatrze będziemy robić to, do czego w Polsce osoby LGBT nie mają prawa: damy przestrzeń do zaakceptowania miłości, orientacji wobec wszystkich”.
Krystyna Janda królową polskiego teatru LGBT?
Trzeba przyznać, że jedną z postaci ikonicznych dla teatru LGBT jest Krystyna Janda. Zarówno wśród jej ról teatralnych, jak i filmowych można znaleźć wiele takich, w których pojawia się tematyka queerowa. Mówiąc o kreacjach aktorskich Jandy warto wspomnieć o roli lesbijki w „Gorzkich łzach Petry von Kant” w Teatrze Telewizji, w filmie „Parę osób, mały czas” zagrała przyjaciółkę poety homoseksualisty – Mirona Białoszewskiego. Aktorka poświęciła także jeden z odcinków swojego serialu „Męskie-żeńskie” kwestii coming-outu młodego geja przed rodzicami.
W swoim Teatrze Polonia w Warszawie wystawiła takie spektakle, jak „Darkroom” czy „Miss HIV”. Nie można zapomnieć o przedstawieniu „Matki i synowie”, który wyreżyserowała i w którym zagrała jedną z głównych ról – matkę-homofobkę młodego geja. Obok Jandy można było zobaczyć na scenie Pawła Ciołkosza i Antoniego Pawlickiego. Spektakl to opowieść o matce, której syn był gejem i zmarł na AIDS. Można powiedzieć, że sztuka jest lustrem dla obecnej polskiej rzeczywistości i swoistym ostrzeżeniem dla społeczeństwa i rządzących przed narzucaniem innym własnych zasad moralnych czy religijnych i izolowaniem się za murami zbudowanymi z nienawiści.
Teatr bez tabu. Bilety na spektakle przełamujące stereotypy
Wątek miłości homoseksualnej pojawia się także w spektaklu komediowym „Berek, czyli upiór w moherze 2”. Sztuka opiera się na kontrastach. Z jednej strony dojrzała kobieta kierująca się w życiu tradycyjnymi wartościami, a z drugiej młody, postępowy, homoseksualny mężczyzna. Jako sąsiedzi, muszą wypracować wspólny język i dążyć do kompromisów… W głównych rolach występują Ewa Kasprzyk, Daniel Olbrychski i Antoni Pawlicki.
W naszym repertuarze także znajdują się spektakle zarówno wyreżyserowane, jak i zagrane przez Krystynę Jandę. Są to m.in. „Seks dla opornych” , „Klaps! Czyli 50 twarzy Greya” czy „Pomoc Domowa”.
Jeśli chcesz bliżej zapoznać się z pierwszą damą polskiego teatru oraz tematyką LGBT+, zarezerwuj bilety na spektakle!
Komentarze